Muzeum Hołodomoru w Kijowie – czyli co widział Obywatel Jones

Wybrałem się ostatnio do kina, żeby zobaczyć film pod tytułem „Obywatel Jones” w reżyserii Agnieszki Holland. Tematem filmu jest Hołodomor, czyli Wielki Głód z lat 1932-1934 na Ukrainie Sowieckiej, który pochłonął życie prawie 4 mln Ukraińców, a także o czym się zapomina: 20 tyś Polaków. Historia w filmie została ukazana losami walijskiego dziennikarza Garetha Jonesa, który wybiera się w reporterską podróż do Związku Sowieckiego, by stać się później bezpośrednim świadkiem i uczestnikiem tych wydarzeń. Zachęcam do obejrzenia tego filmu. Dla osób nie znających historii będzie on dobrą zachętą do bliższego poznania tematu.

Należy przypomnieć, że to nie pierwszy film o Hołodomorze, chociaż pierwszy autorstwa polskiej reżyser. Czołowym ukraińskim filmem o Wielkim Głodzie jest „Głód-33” z 1991 r. jednak to nie jedyny ukraiński film na ten temat. Obywatel Jones miał swoją premierę na Ukrainie z końcem listopada 2019 r. i jest tam wyświetlany pod roboczą nazwą „Cena Prawdy”.

Muzeum Hołodomoru w Kijowie – nazwa

Po projekcji przyszło mi na myśl, żeby napisać kilka słów o Muzeum Hołodomoru w Kijowie. Gdyby wskazać kijowskie muzea warte odwiedzin, to oprócz małego, choć bardzo treściwego Muzeum Czarnobyla (zdjęcia) oraz monumentalnego i robiącego do dzisiaj wrażenie, dawnego Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, byłoby to właśnie Muzeum Hołodomoru, nazywane potocznie Muzeum Wielkiego Głodu na Ukrainie.

Z Muzeum Hołodmoru w Kijowie wiąże się kilka interesujących faktów, które może zaciekawią Was bardziej, niż suchy opis ekspozycji. Zostało ono otwarte dla zwiedzających w 2009 r. lecz jego nazwa zdążyła się już zmienić dwukrotnie. Pierwotna nazwa brzmiała „Muzeum Pamięci Ofiar Hołodomorów na Ukrainie”. Ci z Was, którzy uważali na lekcjach historii być może pamiętają, że do masowego głodu dochodziło na Ukrainie Sowieckiej także w latach dwudziestych i czterdziestych. W 2015 r. ukraiński sąd zastrzegł jednak, że nazwa Hołodomor może być używana tylko w liczbie pojedynczej, jako wyłączne określenie wydarzeń z lat 1933-1934. W związku z tym, nazwę zmieniono na „Muzeum Ofiar Hołodomoru”.

To jednak nie koniec zmieniania nazw 🙂 ponieważ w sierpniu 2019 r. zmieniono ją ponownie, ale tym razem na: „Muzeum Hołodomoru-Ludobójstwa”, które jednoznacznie wskazuje na klasyfikację tego wydarzenia przez Ukraińców. Przy tej okazji warto spojrzeć na to, które z państw w Europie oprócz Polski, zaklasyfikowały to wydarzenie właśnie jako ludobójstwo. Najwcześniej zrobiła to Estonia (1993), Polska podobnie jak Ukraina w 2006, a ostatnimi krajami są Portugalia (2017) i USA (2018).

Muzeum Hołodomoru w Kijowie – miejsce pamięci

Muzeum Hołodomoru to nie tylko muzeum, ale bardzo ważne miejsce pamięci dla Ukraińców. Tutaj odbywają się każdego listopada rocznice ku pamięci ofiar w Dzień Pamięci Ofiar Wielkiego Głodu. Jest to oficjalne święto państwowe na Ukrainie, w którym zawsze bierze udział Prezydent Ukrainy. Przypada na każdą czwartą sobotę listopada.

Muzeum Hołodomoru jest także w programie każdej zagranicznej delegacji odwiedzającej Ukrainę. W ostatnich latach, wraz z rosnącym materiałem archiwalnym i nowymi faktami, pojawiły się nawet plany rozbudowy Muzeum Hołodomoru, a za jego projekt miał odpowiadać polski architekt. Wizualizacje dostępne są w internecie, trzeba przyznać, że projekt robi wrażenie.

Muzeum Hołodomoru w Kijowie – lokalizacja

Muzeum Hołodomoru w Kijowie położone jest w prestiżowej dzielnicy pod adresem Ławrska 3 (вул. Лаврська, 3). Budynek mieści się pod ziemią. Tuż obok znajduje się Ławra Kijowsko-Peczerska, a także kilka innych ciekawych miejsc na przykład Muzeum Historii Ukrainy w II Wojnie Światowej (dawne Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej) oraz słynny radziecki pomnik-kolos Rodina Mat. Będąc w Kijowie z pewnością będziecie planowali zwiedzani Ławry lub któregoś z wymienionych obiektów, dlatego warto przy tej okazji wstąpić do Muzeum Hołodomoru, o każdej porze dnia, chociaż szczególna atmosfera panuje tutaj wieczorem i w czasie gdy Kijów spowija gęsta mgła…

Muzeum Hołodomoru w Kijowie – dojazd, ceny biletów, godziny otwarcia

Bilet kosztuje 30 UAH, a z centrum Kijowa najłatwiej dojechać metrem i wysiąść na stacji Arsenalna. Od stacji do Muzeum dzieli nas pieszo kwadrans. Na zwiedzanie proponuję zarezerwować przynajmniej półtorej godziny. Ekspozycja w środku nie jest duża. Składają się na nią głównie przedmioty użytku codziennego, pochodzące z ukraińskich gospodarstw, opisy indywidualnych historii, materiały fotograficzne i plakaty. Regularnie organizowane są także wystawy czasowe.

Muzeum Wielkiego Głodu czynne jest we wszystkie dni tygodnia od 10:00 do 18:00 za wyjątkiem każdego drugiego wtorku miesiąca. W trakcie świąt państwowych (sprawdź kalendarz świąt na Ukrainie) wstęp jest bezpłatny.

Więcej informacji o Muzeum znajdziecie na oficjalnej stronie holodomormuseum.org.ua.

Muzeum Hołodomoru w Kijowie – ciekawostki

Muzeum składa się z kilku części. Oprócz głównej ekspozycji, zlokalizowanej pod ziemią, warto przypatrzeć się pomnikowi dziewczynki, trzymającej pięć kłosów zboża, a także Świecy Pamięci, znajdującej się tuż za nią.

Pomnik dziewczynki

Pomnik dziewczynki zatytułowany jest Gorzka Pamięć Dzieciństwa (Гірка пам’ять дитинства), a u jej stóp leżą czasami  świeże jabłka. Trzymane przez dziewczynkę pięć kłosów nawiązuje do „Dekretu o pięciu kłosach„. Komunistycznego dekretu państwowego, który przewidywał karę śmierci dla każdego, niezależnie od wieku, kto zerwie z pola więcej niż 5 kłosów zboża.

Plac kamieni losu

Plac na którym stoi pomnik nazywa się placem Kamieni Losu, od ustawionych na około żaren służących do mielenia zboża na mąkę. Żarna będące w tamtym czasie na wyposażeniu każdego ukraińskiego gospodarstwa, były często konfiskowane lub celowo niszczone. Przy wyjściu z muzeum znajduje się również aleja Czarnych Desek. To aleja czarnych granitowych płyt z nazwami wiosek i punktów, w których panował Wielki Głód. Nawiązuje ona do Czarnych Desek, ustawianych w wioskach przez aparat represji, na których zapisywano nazwy wsi i kołchozów łamiących „Dekret o pięciu kłosach” w latach Wielkiego Głodu. Czarne Deski w formie rubryk, pojawiały się także w gazetach.

Świeca Pamięci

Za pomnikiem ustawiona jest Świeca Pamięci (Свіча пам’яті) autorstwa ukraińskiego rzeźbiarza Anatolija Hajdamaka specjalizującego się w instalacjach historycznych, która symbolizuje żywą pamięć współczesnego narodu ukraińskiego o Wielkim Głodzie. Na górze Świecy znajduje się pozłacany płomień, a na jej boku krzyże różnej wielkości, symbolizujące dusze dzieci (małe krzyże) i dusze dorosłych, które tworzą wzór wyszywanki. Świeca Pamięci wykonana jest z betonu, a w środku znajduje się kaplica. Na Świecy umieszczono również rzeźbę przedstawiającą krzyże i bociany pod tytułem Pragnienie Wolności, która symbolizuje odrodzenie narodu po Wielkim Głodzie. Przy krzyżach mieszczono daty masowych głodów na Ukrainie z lat 20. 30. i 40.

Zapraszam do Kijowa. Do Zobaczenia na Ukrainie.